Kiralık Aşk malumunuz geçtiğimiz dönemlerin en çok izlenen işlerinden biri. Dizide uzun zamandır, Jane Austen’ınPride and Prejudice romanı ve uyarlama filmi üzerinden diyaloglar geçiyordu. Son bölümde de olan oldu, esas kızımız doğum günü hediyesi olarak Ömer Bey’e Gurur ve Önyargı olarak çevrilen o kitabın ilk baskısını hediye etti. Dizilerde edebi eserlerin yeri oldukça fazla, kimi zaman bir şiirle aşk ifade edildi, kimi zaman okunan bir kitap sahnenin tüm ruhunu, karakteri ifade ediyordu.
Aslında bu karakterizasyonun daki detaycılığı gösteriyor. Örneğin Behzat Ç’de Komiser Suna dönemin fırtınalar estiren kitabını, Hanefi Avcı’nın “Haliç’te Yaşayan Simonlar”ını okumuştu. Ardından bir sahnede kitaplıktaki Nihat Genç’in “Anadolu Yazarını Dinliyor” kitabı dikkat çekmişti. Karakterin ne okuyacağına o kadar hakimdi ki senaristler, kitaplıkta duran da sahnede okunan kitap da izleyiciye karakterin ilgi alanları, hayat görüşü hakkında bilgi veriyordu.
Dizilerin Favorisi Oğuz Atay
Poyraz Karayel’in Oğuz Atay göndermelerini fark etmeyeniniz kalmamıştır. Sırlarını, birikimlerini kitaplar arasında yapan Poyraz’ın Albay komşusunun varlığı bile Tehlikeli Oyunlara göz kırpmaydı. Oğuz Atay’ı karaktere yakıştıran elbette sadece Ethem Özışık değildi.
Güllerin Savaşı’nda da Cihan’ın elinde Tutunamayanlar’ı görmüştük, izleyenler hatırlar.
Not düşmek gerek, Leyla İle Mecnun’da da Yavuz’un görme engelli sevgilisine okuduğu kitaplardan biri de Oğuz Atay Tehlikeli Oyunlar’dı. Bir hafta Turgut Uyar, bir hafta Cemal Süreya duyuyorduk Yavuz’un sesinden. Senaristler bazen de sevdikleri kadar eleştirdikleri eserler hakkındaki yorumlarını da dizi içine yerleştirebiliyorlardı. Otostopçunun Galaksi Rehberi’ne yaptığı göndermelerle de gönüllere taht kuran Leyla ile Mecnun bunun bir örneği. Dizinin senaristi Burak Aksak bir röportajında yaptığı Cezmi Ersöz göndermesini böyle anlatıyordu: “Bir bölümde hoşluk olsun diye; Yavuz, Cezmi Ersöz okuyordu ve Zeynep ‘yeter’ diyordu. Yani bir dönem, ergenken Cezmi Ersöz okuduk ama şimdi olmuyor. Yani sevmediğimiz şeyleri de öyle koyuyoruz.”
Yalnız karakterlerden değil dizilerin genel hikayelerinden de referanslarla hikayelerde kitaplar kendilerine yer buldular şimdiye kadar. Örneğin Arka Sokaklar dizisinde adalet arayışını izlediğimiz polis karakterlerden Murat Dostoyevski’nin Suç ve Ceza adlı kitabını okuyordu bir bölümde.
Ezel ve Kurtlar Vadisi’ni Anmadan Olmaz
Kitaplar denince elbette biraz daha eskiye gitmeden, Ezel’i anmadan olmaz. Tuncel Kurtiz’in sesinde hayat bulan dizeler ve satırlar eminim hafızalarınızda. Aslıhan Köşşekoğlu’nun yazısına göre, Henri Charriere’nin Kelebek adlı kitabının Ezel’de gösterilmesinden sonra romanın yayınevi Punto Dağıtım, kitabı yeniden basmak zorunda kaldığını söylemişti. Aynı şekilde dizide yer alan Birhan Keskin şiiri sonrası Metis Yayınevi, dizinin bu bölümünden sonra Yol kitabını soranların sayısının arttığını söylemişti. Artı Dağıtım ve Pozitif Yayınevi Yayın Yönetmeni Muharrem Kaşıtoğlu, Ömer Hayyam’ın satışlarının da diziyle beraber arttığını söylüyordu. Şimdiye kadar Ezel’de kah kapağı görünmüş, kah okunmuş, kah içinden alıntılar yapılmış kitaplar şöyle: Sefiller / Victor Hugo, Alamut Kalesi / Wladimir Bartol, Semerkant / Amin Maalouf, Rubailer / Ömer Hayyam, Monte Cristo kontu / Alexandre Dumas, Divan-ı Kebir / Mevlana Celaleddin Rumi, Babalar ve oğullar / Ivan Sergeyevic Turgenyev, Kelebek / Henri Charriere, Kinyas ve Kayra / Hakan Günday, Kumarbaz / Fyodor Mihailoviç Dostoyevski.
Kurtlar Vadisi de bu anlamda zengin dizilerden. İdeolojik boyutu ile tartışmalar yaratan, bir dönem gündem kehanetleriyle politika sayfalarını süsleyen dizide şimdiye kadar, Nevzat Tarhan/ Psikolojik Savaş, Soner Yalçın / Efendi, Ömer Lütfi Mete / Allah’sız Müslümanlık, Ahmet Turgut / Bozkırın Sırrı Türk Peygamber, Erhan Afyoncu /Osmanlı’nın Hayaleti, Erhan Afyoncu /Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri İsyanlar ve Darbeler, Ömer Lütfi Mete / Erdoğan Operasyonu, Graham E. Fuller / Yeni Türkiye Cumhuriyeti gibi kitaplar izleyicilerle buluştu. Dizinin ilgili bölümleri sonrası yayınevleri ek baskılar yapmak zorunda kalmış, kitaplar satış listelerinde üst sıraları zorlamıştı.
Yine biraz daha yakın tarihe gelirsek Karadayı’da içinde edebi referanslar bulunan dizilerden biriydi. Feride – Mahir aşkına Attila İlhan şiirleriyle inanmış, Nazım Hikmet dizeleriyle hüzünlenmiştik. Hatta Mahir’in kimliği açığa çıktığında Feride Ben Sana Mecburum kitabını yakmıştı. Feride’nin okuduğu kitap Agatha Christie / Ecelin Çağrısı kitabı da sosyal medyada bir hayli konuşulmuştu. Nazım Hikmet dizelerinin tınladığı bir dizi de adını taşıyan bir karakter de bulunduran Beş Kardeş’ti.
Küçük Kara Balık’ı Hatırlıyor Musunuz?
Çemberimde Gül Oya İzleyenler meşhur kitap yakılma sahnesini hatırlıyorlardır. Bu hatırlatmaları yaparken Küçük Kara Balık’ı da anmadan olmazdı. Dizinin finalinde de kitabını yakılırken saklayan öğrencisi yıllar sonra Yurdanur’un karşısına çıkıyor ve “Ben o küçük kara balığım” diyordu.
Dizilerin sosyal medyadaki gücünü edebiyata katkı için kullanan dizinin ise gönlümüzde yeri ayrı. Beni Böyle Sev dizisinde her hafta bir kitap okuyan oyuncular okudukları kitapları dizinin yönetmeni Cem Tabak’a teslim ediyor, Cem Tabak toplanan kitapları Anadolu’da kitap ihtiyacı olan okullara ulaştırıyordu. Edebi eserler ve diziler konuşulurken bu parantezi de açmalıyız diye düşündüm.
Yabancı diziler içinde okunan ve görünen kitaplar da çeşitli blog ve sitelerde listeleniyor. Öyle ki The Mad Men Reading List isimli bir de blog kurulmuştu. Orange is the new black de dizide yer alan 30 kitapla yabancı forumların listelerini süsleyenlerden. Keşke bizde de bu eserleri takip edebileceğimiz bloglar olsa… Belki de açılır… Neden olmasın?
Masumlar Apartmanı’nı izleyenler dizide Turgut Uyar’ın adının bol bol geçtiğini bilir. Büyük Saat kitabının kapağı da dizide sıklıkla yer alıyor. Onu da not olarak eklemek istedim.
İyi seyirler.