20-26 Haziran itibarıyla 24. İSTANBUL LGBTİ Onur Haftası başlıyor. Bu sene de LGBTİ hareketi, temsiliyeti ve kimliği üzerine paneller düzenlenecek. Konu çerçevesinde etkinlikler, atöye, söyleşi, gösterim ve sergiler de izleyicilerle buluşacak. Ben de bu hafta yerli ve yabancı dizilerin LGBTİ karakterlerinden bahsedelim istedim. Haftaya yakışır bir izleme listesi yapmak isteyenler önerileri dikkate alabilir.
FEMİNEN VE ASEKSÜEL KARAKTERLER
Ülkemizde ekranda gay karakterlerin açık temsiliyeti ekranda ceza vesilesi. Son olarak Kılıç Günü dizisi bu sebeple ceza almıştı. Cezalar artıkça dizilerde ibreler daha karikatür, feminen ve aseksüel eşcinsel tiplere döndü. Romantik komedi dizilerde, Kiralık Aşk’ın Koray karakteri ve Kiraz Mevsimi’nin Olcay’ı feminen tavırları ile gay olarak algılandı. Diziler içinde hiçbir aşk ilişkisi ile gündeme gelmeyen karakterler herkesin bildiği ama dile getirmediği kimlikleri ile ekranda görünür oldu. Kiraz Mevsimi’nde Olcay’ı canlandıran Nezih Cihan Aksoy’un 2014 yılında Dipnot Tablet’e verdiği röportajda da karakterin cesaretinin altını çiziyordu: “Gündelik hayatta çok olmasına rağmen dizilerde LGBTİ bireyleri görmüyoruz. Bu açıdan Kiraz Mevsimi’ni ve oynadığım karakteri cesur buluyorum.” Cesaret vurgusunun nedeni ise TV dünyasında yaşanan eski tecrübelerdi. Mükemmel Çift dizisinde Yiğit’i canlandıran Tuğrul Tülek de ekranlarından en sempatik gay karakterlerinden birine can veriyordu. Dizinin ömrü uzun olmasa da bu rol nedeniyle başarılı oyuncunun TRT Çocuk’ta sunuculuğunu üstlendiği programla yollarının ayrıldığı açıklanmış, Tülek bu haberi, Twitter’dan “Mükemmel Çift dizisinde gay bir karakteri canlandırdığım için 1,5 yıldır TRT Çocuk’ta sunduğum programdan çıkarıldım. Hem de yayına son 5 dakika kala çıkan jet bir kararla! Yorum yok” sözleriyle duyurmuştu. Bu tür kötü deneyimler mevcut olsa da dizilerde akılda kalan ve umut ışığı yakan pek çok iş de ekranda yer edindi.
YILLAR GEÇTİ, ZEKERİYA UNUTULMADI!
Bugüne kadar ekrana gelen tüm yerli dizilerdeki en gerçekçi ve karikatürden uzak gay karakteri sorulduğunda verilen tek bir cevap var. Bir İstanbul Masalı’nda Emre Karayel’in canlandırdığı Zekeriya… Zekeriya cinsel yönelimini en yakın arkadaşı Selim’e şöyle açıklamıştı: “Gay şarkıcıları, şovmenleri dinlerken onların cinsel tercihlerini düşünmeden gülüp eğleriyorsun değil mi? Ama en yakın arkadaşının böyle olduğunu öğrenince ona cüzamlı muamelesi yapıyorsun.”
Zekeriya’nın üzerinde hissettiği baskıyı dile getirmesi dizide yer bulurken, 2003 yılı için önemli bir çıkış sayılan hamlenin ardından ekrandaki birçok dizi içerisinde Zekeriya’nın demecine en yakın sesleniş ise 2013 yılında 20 Dakika dizisinin Özgür’ünden gelmişti. Ushan Çakır’ın canlandırdığı karakter, “Bu ülkede kimliğimi saklamadan gezemezdim çünkü bu ülkede eşcinsel olmak suç” cümlesine yer vererek sosyal medyada da bir hayli yankı bulmuştu. İki dizi dışında, dramalarda gerçekçi bir gay karakterizasyonu mevcut değil.
https://www.youtube.com/watch?v=0qsnt6KcpKU
TÜRK DİZİLERİNDE AÇIK LEZBİYEN KARAKTER HİÇ OLMADI
Gay karakterlerin yanı sıra Kayıp Şehir’in Duygu’su trans bir karakter olarak dizilerde yer bulabilen tek isim oldu. Karaktere Ayta Sözeri hayat veriyordu. Karakter dizide marjinalleştirilmeden ekrana taşınırken daha ilk bölümde arabadan atılıyordu, senaryo üzerinden şiddetin LGBTİ bireylere karşı nasıl meşrulaştırıldığı sorgulanıyor ve eleştiriliyordu. Yerli dizilerde trans kimlikler, sorunlar veya temsiliyet açısından bu derece görünür başka bir karakter henüz yer almış değil. Lezbiyen bir karakter ise henüz hiç görünür olmadı. Yalnız Ümit Ünal’ın yönettiği tek sezonluk proje Çıplak Gerçek’te böyle bir ima gündeme gelmişti, Parmaklıklar Ardında dizisindeki bir karakter üzerine izleyiciler arasında tartışmalar forumlarda yer alırken dizide böyle bir sahne olmamıştı, belirtmekte fayda var.
YURT DIŞINDA LGBTİ AİLELER EKRANDA
TV ekranımız LGBTİ karakterleri cımbızlanacak kadar az ama yabancı örnekler listeyi dolduruyor. Yabancı dizilerden bahis açarken Amerikan dizilerinde artık konunun bireysel özgürlüklerin yanında aile olma çerçevesi ile de ekrana geldiğinin altını çizmek istiyorum. Konuya örnek olarak, Modern Family’nin Cameron ve Mitchell’ın not düşebilirim. Çocuk evlat edinmeleri ana gündemleri olan ikilinin eğlenceli diyalogları dizisinin ilk sezonlarında sıklıkla öne çıkmış hatta en prestijli TV ödüllerinden Eric Stonestreet’e en iyi oyuncu ödülleri layık görülmüştü. Keza Grey’s Anatomy’de Callie ve Arizona’nın çocuk yetiştirme ve evlilik hikayelerini izlemiştik. Üstelik bu gündem düşündüğünüz kadar yeni de değil, hafızanızı biraz zorlarsanız Friends’te eski karısının lezbiyen ve kendisinden hamile olduğunu öğrenen Ross’un hikayesini hatırlayabilirsiniz. 3 kişilik ailenin beyazcama yansıdığı dizi Türkiye’de de sıkı bir hayran kitlesine sahip. (Grey’s Anatomy Türkiye’ye uyarlandı ancak Desperate Housewives, Dawson’s Creek, Pretty Little Liars ve Revenge gibi uyarlaması yapılan dizilerde de olduğu üzere eşcinsel karakterler değişirildi.) The New Normal’da aile konu başlığında eşcinsel çiftlerin hikayelerini ele alan bir diğer dizi olarak hatırlatılabilir.
SENSE8: GÖKKUŞAĞI GİBİ BİR DİZİ
Güncel dizilere dönersek, Sense 8’ten özellikle bahsetmek istiyorum. Dizide biseksüel, gay, lezbiyen, trans ve heteroseksüel karakerler mevcut. Gay çiftin açmazı birinin ünlü bir aktör olması endişesi ile ilişkilerinin gizlenmesi olurken, diğer çiftin aşkı, sağlık sorunları, polisiye maceralar ve hatta kaçırılma olayları ile sınanıyor. Gökkuşağı bayrağının sıklıkla görüldüğü dizide tüm ana karakterler telepati ile anlaşıyor. Dünyanın pekçok ülkesinde eşzamanlılık hikayelerin derlendiği dizi, LGBTİ karakterleri ile bir gökkuşağını andırıyor. Wachowski’lerin imzasını taşıyan dizi, yönetmenlerinin cinsel yönelimleri ile de uzun süre konuşulmuştu. Transparent ise LGBTİ ve televizyon keywordleri geçtiğinde bahsedilmesi gereken bir diğer dizi. 2014 yılından bu yana ekranda olan dizide, bir aile babasının çocuklarına cinsiyet değiştirmek istediğini söyleme kararı ile başlıyor. Transeksüel, gay ve lezbiyen karakterlerin yer aldığı dizi, yapımcısının raflarını ödüllerle dolduruyor.
Genel olarak LGBTİ üzerine yerli ve yabancı birkaç dizinin listelendiği yazıya sığmayan diziler de mevcut elbette. Yerli diziler içinde LGBTİ temsili hakkında gözlem yapmak isteyenler Bir İstanbul Masalı, 20 Dakika, Mükemmel Çift, Kiralık Aşk, Kiraz Mevsimi, Kayıp Şehir, Kampüsistan, Sevginin Gücü, Kaldırım Çiçeği, Kılıç Günü, Yapayalnız, Dinle Sevgili, Mahallenin Muhtarları gibi dizilere bakabilir. (Kimi projelerde LGBTİ bireyleri “ıslah etme” emelleri taşınsa da). Yabancı diziler içinde ise, Grey’s Anatomy, Modern Family, Friends, Orange is the new black, Sense8, Transparent, Shameless, American Horror Story, Orphan Black, Vicous, Desperate Housewives, Dawson’s Creek, Pretty Little Liars, The New Normal, Revenge The Fosters, Queer As Folk UK, Angels in America, The L Word, Sugar Rush, Lip Service, Glee, True Blood, Looking, Exes and OhsTipping The Velvet, Lo Que Surja, Six Feet Under gibi diziler sayılabiliyor. Onur haftası’nda izleme listesine almak isteyenlere önerilir. İyi seyirler…